Meertaligheid in Duitsland
De feiten gecontroleerd
Mensen hebben altijd sterke emotionele reacties gehad met betrekking tot taal. Het huidige debat over gendergeschikt en niet-discriminerend taalgebruik is daar een goed voorbeeld van. Een ander voorbeeld doet zich voor in het onderwijs. In het onderwijs staan taalvaardigheden ongetwijfeld centraal. Meertaligheid wordt echter herhaaldelijk en ten onrechte genoemd als een risicofactor voor onderwijsprestaties.
Ondanks talrijke pogingen van zowel wetenschappers als mensen uit het veld om het onderwerp meertaligheid te verduidelijken, blijft er veel onzekerheid en gebrek aan kennis bestaan over meertaligheid en meertalig opgroeien. In een "Feitencheck" (beschikbaar in het Duits) heb ik daarom getracht gevestigd internationaal onderzoek te vergelijken met actuele wetenschappelijke bevindingen uit Duitstalige landen om de meest voorkomende en omstreden vragen over dit onderwerp te beantwoorden.
Ik vat ze hier kort samen.
Is het waar dat meertalige kinderen overweldigd worden als zij verschillende talen tegelijk leren?
- Kinderen die meertalig opgroeien zijn geenszins overweldigd of verward als zij in de vroege kinderjaren verschillende talen tegelijk of achtereenvolgens leren. Integendeel, ze profiteren ervan. Studies tonen aan dat kennis van een taal of ervaring met het leren van een nieuwe taal de verwerving van bijkomende talen ten goede komt. Dit geldt ook voor kinderen en jongeren die pas meertalig worden door de verwerving van vreemde talen op school. Ook zij kunnen hun meer uitgesproken meta-linguïstisch bewustzijn en hun ervaring met het leren van talen in hun voordeel gebruiken bij het verwerven van bijkomende vreemde talen.
Is het waar dat kinderen die meerdere talen tegelijk leren, geen enkele taal goed leren?
- Er is geen bewijs dat kinderen die verschillende talen tegelijk leren, geen enkele taal goed leren. Het is belangrijk de factoren te begrijpen die leiden tot individuele verschillen in taalontwikkeling in de verschillende talen. Daartoe behoren de timing van de taalverwerving, de hoeveelheid en de kwaliteit van de taalinput die een kind in elke taal krijgt, en hoe vaak en in welke contexten de talen worden gebruikt en bevorderd. Dit alles kan leiden tot verschillende taalprofielen, die in de loop van een leven kunnen veranderen.
Is het waar dat ouders de taalvaardigheid van hun kinderen het best bevorderen door thuis met hen de schooltaal te spreken, ook als zij zelf een andere eerste taal hebben?
- Meertalige ouders bevorderen de taalvaardigheid van hun kinderen niet automatisch het best door thuis met hen de schooltaal te spreken, ook al hebben ze zelf een andere eerste taal. Ouders die menen een bepaalde taal niet met hun kind te moeten spreken, creëren soms een soort kunstmatige interactie. In het algemeen wordt de taalverwerving ondersteund als verzorgers met hun kinderen spreken in de taal waarin zij zich zelf het prettigst voelen. Dit kan meer dan één taal zijn, of het kan de taal zijn waarin de ouders hun gevoelens het best kunnen uitdrukken.
Moeten opvoeders of leerkrachten zelf meertalig zijn om meertalige kinderen te ondersteunen?
- Ja en nee. Nee, want eentalige opvoeders kunnen leeromgevingen en leermogelijkheden zo plannen dat familietalen aan bod kunnen komen. Een manier om dit te bereiken is bijvoorbeeld door het regelmatig en genormaliseerd gebruik van verschillende talen in klassendiscussies. Leerkrachten kunnen ook het gebruik van de familietalen van leerlingen aanmoedigen wanneer zij in de klas samenwerken aan een taak. Ja, want in tweetalige kinderdagverblijven en scholen, bij tweetalig en vreemdetalenonderwijs en bij het onderwijs van erfgoedtalen is het essentieel dat opvoeders en leerkrachten de familietalen van de leerlingen of de onderwezen vreemde taal beheersen. Idealiter is het personeel zelf meertalig en heeft het competentie in de dominante taal, bijvoorbeeld Duits in Duitsland, en kennis van de tweetalige en meertalige verwervingsprocessen van kinderen en jongeren en de kenmerken daarvan.
Welke meertalige modellen zijn doeltreffend gebleken op school- of klasniveau?
- De meest doeltreffende meertalige ondersteuning wordt geboden door tweetalige school- en onderwijsmodellen met verschillende talencombinaties en meertalig personeel. Hoewel de doeltreffendheid van dergelijke tweetalige programma's op internationaal niveau reeds lang is aangetoond, zijn zij in Duitsland nog zeldzaam. De voorbeelden van het schoolexperiment Tweetalige Basisschoolklassen in Hamburg en de tweetalige State European School in Berlijn (SESB) tonen aan dat zowel meertalige als eentalige leerlingen baat hebben bij dergelijke modellen. Er zijn ook aanwijzingen dat translanguaging-benaderingen, die leraren in staat stellen rekening te houden met de meertalige hulpbronnen van leerlingen in de communicatie in de klas, positieve effecten hebben op de leerresultaten van leerlingen, bijvoorbeeld bij scheikunde of wiskunde.
Over de auteur
Dr. Till Woerfel is gepromoveerd in de taalkunde en is onderzoeker, spreker en trainer op het gebied van taalonderwijs, meertaligheid en digitale transformatie. Zijn werk richt zich op welke benaderingen van taalonderwijs effectief zijn voor eentalige en meertalige leerlingen, en hoe digitale onderwijs-/leermiddelen het (meertalig) leren kunnen ondersteunen.
Momenteel doet hij onderzoek en doceert hij aan het Mercator Instituut voor Taalontwikkeling en Tweede Taal aan de Universiteit van Keulen.
Vertaling
De graffiti (foto boven) vertaalt naar: Alleen jij en ik. Het hele leven gelukkig. Laten we eeuwig leven.
Licentie CC BY SA 4.0 (c Till Woerfel)
De "Feitencheck" over meertaligheid in kleuterschool en school door het Mercator Instituut voor Taal- en Letterkunde is beschikbaar als download in het Duits en bevat meer gedetailleerde antwoorden. Wij raden u aan om deze door te geven aan iedereen die geïnteresseerd is en graag meer wil weten over dit onderwerp.
GEBRUIKTE ONDERZOEKSMETHODE